فنوتیپ های خواب درمبتلایان به بیش فعالی / عدم توجه
اختلال نقص توجه / بیش فعالی یکی از شایع ترین اختلالات نوروسایکیاتری با شیوع تقریبی 5 تا 7 درصد در جمعیت عمومی می باشد و درجنس مذکر بیشتر دیده می شود. هر چند پاتوفیزیولوژی این اختلال هنوز کاملا مشخص نشده است لیکن تاثیر فاکتوهای ژنتیک را عامل موثری در بروز این اختلال می دانند. یافته های تصویر برداری تاکید بر اختلال در عملکرد مسیرهای دوپامینرژیک و نورادرنرژیک دارند که در توجه، عملکرد اجرایی، موثرهستند. بیشتر این افراد علاوه بر Motivation and reward بیش فعالی دچار اختلالات دیگری بعنوان اختلالات همراه مانند اختلال یادگیری، اختلال افسردگی، دوقطبی، ODD می باشند. شروع زودرس این اختلال و سیر مزمن آن شرایطی را برای محققین جهت بررسی ریسک فاکتورها و اندوفنوتیپ آن فراهم کرده است. حوزه های متفاوتی در این اختلال درگیر است و یکی از شایعترین و جالبترین حوزه های مورد بررسي، حوزه خواب است. اختلال خواب در حدود 50-25 درصد موارد در اين مبتلايان ديده مي شود. سوالات زیادی در خصوص همراهی این دو اختلال وجود دارد همانند اینکه آیا یک همبودی بین اختلال خواب و ADHD وجود دارد؟ فاکتورهای احتمالی بروز این اختلال خواب و اختلال در کودکان مبتلا چیست؟ چه مراحلی از خواب درگیر است؟ آیا تغییرات ایجاده شده در ساختمان خواب، کیفیت و یا میزان خواب بروز می کند؟
خواب در انسانها از اهمیت خاصی برخوردار است بطوریکه وجود اختلال خواب می تواند حوزه های متفاوتی از عملکرد های مغزی را تحت تاثیر قرار دهد و سبب اختلال در روند تحصیلی و آکادمی فرد گردد. اختلال خواب علاوه بر تاثیرات منتال می تواند همراه با عوارض فیزیکی مانند چاقی، بروز سندرم متابولیک و حتی سبب افزایش میزان مورتالیتی گردد. برخی مطالعات ADHDرا عاملي برای بروز اختلال خواب می دانند و برخی دیگری وجود اختلال خواب را عاملي براي ADHD در نظر گرفته اند. اکثر خانواده های کودکان مبتلا به ADHD گزارشاتی از وجود اختلال خواب در این کودکان می دهند و بیشترین شکایات در ارتباط با مقاومت در به خواب رفتن، بیداری مکرر شبانه و اختلالات حرکتی در حین خواب است. مشکلات رفتاری مداوم خواب با شدت بیماری مرتبط می باشند و بصورت یک ارتباط دو طرفه تعریف می شوند. محرومیت از خواب در این افراد تغییرات متعددی در عملکرد نامناسب طی روز، کاهش توجه و Vigilance ،عدم توانایی درتصمیم گیری و اختلال عملکرد حافظه را سبب می شود. اختلال خواب می تواند علایمی مشابه ADHD نشان دهد و یک احتمال این است که شاید مکانیسم هردو یکی باشد. همچنین اختلال خواب می تواند باعث بروز اختلالات رفتاری و شناختی مشابه اختلال بیش فعالی گردد و برعکس، اختلال بیش فعالی میتواند سبب بروز اختلال خواب، نقص عملکرد اجرایی و توجه گردد. تصاویر مغزی و مطالعات EEGدر مبتلایان به ADHD حکایت از کاهش Arousability در ناحیه کورتکس فرونتال، قسمت مرکزی و میانی مغزی دارد.اختلال شناختی و نقص عملکردی ایجاد شده توسط اختلالات خواب ممکن است اشاره هايی به مناطق کورتیکال و ساب کورتیکال مرتبط با منطقه خواب داشته باشند. یک تئوری به بیان اختلال اولیه پرخوابی پرداخته است بدین معنی که مبتلایان به بیش فعالی دچار یک افزایش میزان خواب هستند و بیش فعالی ممکن است یک مکانسیم جبران وضعیت بیداری و آگاهی باشد و یافته های الکتروانسفالوگرافی تا حدودی موید این تئوری می باشند.
Sleep onset insomnia در 30 درصد این مبتلایان دیده شده است. SOI می تواند باعث تاخیر روزانه در Sleep wake cycle گردد که نتیجه آن یک محرومیت از خواب مزمن مرتبط با بیداری صبحگاهی است. بررسی ها نشان داده است که کودکان مبتلا به ADHD یک خواب منقطع همراه با بیداری نسبت به سایر کودکان دارند علاوه بر آن مبتلایان دچار یک شکل خفیف از Obstructive Sleep Apnea (OSA) می باشند. دیده شده که کودکان مبتلا به OSA رفتارهای مشابه ADHD از خود نشان می دهند که خود می تواند مرتبط با اختلال عملکرد ناحیه کورتکس پره فرونتال باشد. بهبود علایم بیش فعالی بعد از ادنوتونسیلکتومی تا حدود زیادی تایید کننده ارتباط بین OSD و ADHD می باشد. همچنین یافته های دیگری دلالت بر این دارند که کودکان مبتلا به periodic (PLMS) and/or restless legs syndrome (RLS) movements during sleep leg طی روز دچار عدم توجه، افزایش فعالیت و عمکلرد پایین در مدرسه مي باشند. همراهی بین RLS/PLMS و ADHD در حدود 12 درصد ذکر شده است. بخش دیگری از بررسی ها به ارتباط بین ADHDو Interictal epileptiform discharges (IEDs) طی خواب و اختلال عملکرد نوروفیزولوژیکال پرداخته است. بررسی با مانیتورینگ طی خواب شیوع IEDو تشنج در این کودکان را تا 50 درصد افزایش نشان داده است. در برخی بررسی ها تاثیر اختلال خواب در تمپرامنت افراد در اوایل زندگی مورد توجه قرار گرفته است. تمپرامنت نقش کلیدی در تنظیم Arousal, Emotion and Behavior دارد بطور مثال بیدار شدن های مکرر در خواب احتمالا موجب اختلال در هیجانات، تنظیم شناخت، عصبانیت و تحریک پذیری می گردد. در مجموع میتوان گفت که در افراد مبتلا به ADHD، پنج فنوتیپ خواب وجود دارد.
